-A-
Akuma :Şeytan, korkunç yaratık, canavar, cin anlamlarına gelmektedir.
Akahon : ikinci Dünya Savaşı’ndan sonraki dönemde oldukça ilgi gören, ucuz kağıda basılmış kalın kapaklı çizgiromanlar.
Amecomi : ‘’American Comics’’in kısaltmasıdır. Comics formatındaki çizgiromanları tanımlamak için kullanılır.
Anime : Japonya kökenli animasyon ürünleri.
Asistan : Başarılı manga-kalar genellikle mangaların üretiminde birkaç yardımcıyla birlikte çalışırlar. Bu yardımcılar skeç yapma, mürekkepleme, kesme - yapıştırma, konuşmaları bilgisayara geçirme, fotoğraf çekme, araştırma yapma gibi işlerin yanı sıra screentone ve ses efektlerinden de sorumludurlar.
Yardımcı adaylarından önce kendi mangalarının bir örneği istenir. Yardımcılar, Japon geleneğindeki usta - çırak ilişkisine benzer bir ortamda ustalarının becerilerini kazanmaya çalışırlar. Ustayla geçirdikleri dönemden sonra bu yardımcıların çoğu, kendi mangalarını yaparlar. Çizimleri genelde ustalarınınkilerine benzer. Görsel stilleri benzeyen yardımcıların bir araya gelip bir stüdyo oluşturdukları da olur. Bu durum, çıraklıktan çok danışmanlığı andırmaktadır.
-B-
Bishoujo : Direkt çevirildiği takdirde ‘’güzel genç kız’’ anlamına gelen kelime belli bir türdeki karakterleri tanımlamak amacıyla kullanılır. Bu tür karakterler normalden daha güzel görünecek şekilde uzun boylu, bakımlı, güzel kıyafetli, çekici ve iç gıcıklayıcı olarak çizilir.
Bishounen : Direkt çevirildiği takdirde ‘’güzel genç erkek’’ anlamına gelen kelime belli bir türdeki karakterleri tanımlamak amacıyla kullanılır. Bu tür karakterler genelde androjen veya feminen görünümlü olrak çizilir. Zarif ve hoş hatlara sahiptirler, çoğu zaman cool veya gizemli, ulaşılmaz görüntü verirler.
Boy’s Love : İngilizcesi ‘’BL’’ kısaltması ile de bilinir. Kadınlar için üretilmiş, erkek karakterler arasındaki aşk ilişkisini anltan manga türü. Bu tür genellikle iki alt kategoriye ayrılır: shounen-ai ve yaoi.
Bukyou (Wuxia) : Kabaca "onurlu, cesur şövalye" ya da " kılıçlı gezgin savaşçı" olarak çevrilebilen bu Çince sözcük, maceracı, dövüş sanatları ile ilgili bir edebiyat akımını tanımlar.
-C-
CG : Computer Graphics’in (bilgisayarla çizim) kısaltması. Bilgisayar destekli çizim veya animasyonu tanımlar. Son yıllarda, bilgisayarla yapılan renklendirmeler ve çizim yazılımları mangaka’lar için temel araçlar olmuşlardır. Renk geçişleri Tetsuya Saruwari ve Inoue Noriyashi gibi mangakalarca, bilgisayarlı çizim ise Kia Asamiya, Terasawa Buichi ve Kazuhiko Tsudzuki tarafından yaygınlaştırılmıştır. Mangaka’ların bilgisayar seçimi genelde Apple Mac’tır.
Chibi : Özel bir çizim tarzı. Anime ve mangalarda genellikle kız karakterlerde ortaya çıkan kısa boylu, şirin bir çizim şeklidir. Bu tür karakterler beraberinde çocuksu bir ses ile seslendirilerek kendilerini tamamlarlar. Aynı zamanda: Super Deformed.
Circle : Doujinshi yazar ve çizer gruplarına verilen addır. Circle’ların çoğu yıllardır varlığını sürdürürler ve büyük bir okuyucu kitlesine sahiptirler. Az sayıda Circle ise faaliyetlerine posta yoluyla devam eder ve istek uzerine kataloglarını gonderirler.
Comiket : Japonya’da düzenlenen, doujinshi türünün örneklerinin sergilendiği özel bir fuar; yılda ikiz kez (Ağustos ve Aralık) düzenlenir ve üç gün sürer. Katılımın 400 bin kişi düzeyine ulaştığı bilinmektedir, bu da Comiket’i dünyanın en büyük çizgi-roman fuarı yapmaktadır.
Cosplay : Anime veya manga karakterleinin kıyafetlerini hazırlayıp giyme eylemi. Açılımı ise costume playing yani kıyafetli oyun.
Cram School : Japonya’da lise öğrencilerinin üniversite giriş sınavlarına hazırlanmak için gittikleri kurslardır.
-D-
Doujinshi : Kelime anlamı "aynı insan yayını" demektir. Fanzinler veya amatör çizgi-romanlardır. Bu tür mangaların çizerleri ya orijinal bir manganın karakterlerini kullanarak yeni bir hikaye yaratırlar veya özgün hikaye ve karakterler oluştururlar. Bu mangaların birçoğu erotik içeriklidir.
Çağdaş doujinshi dünyasıyla özdeşleşmiş büyük bir fan kültürü vardır. Manga doujinshileri bazı dergilerde tanıtılır ve incelenir ve çizgi roman pazarlarında toptan satılır. Manga doujinshilerinin çoğu batıdaki fanzinler seviyesindedir, ama önemli bir kısmı dikkate değer seviyede yüksek kalitededir. Bazıları binlerce kopya satar ve bazı insanlar hayatlarını sadece doujinshi çizerek kazanırlar. Popüler doujinshi sanatçıları genelde profesyonel manga-ka olurlar (örneğin Sonoda Kenichi, Ozaki Minami). Diğer taraftan bazı profesyonel manga-kaların birçok kez sahte isimler altında kendi eserlerinin parodisini yapan doujinshiler yayınladıkları biliniyor. (örneğin Hagiwara Kazushi, Ueshiba Reach).
-E-
Ecchi : Azgınlık, cinsel sapkınlık, açık-saçık ve kötü ahlak demektir. İçinde belli bir düzeye kadar erotizm olan ama genelde aşırı pornografik olmayan, genelde yetişkinlere yönelik hazırlanmış mangalar.
Ecchi eserler genel olarak yetişkinler içindir anlamı ifade eder. Bu tür eserlerde bir konu ve bütünlük vardır. Hentai'den farkı buradadır.
-F-
Fanart : Bir animenin veya manganın hayranları tarafından yapılan çizimlerdir. İlgili karakteri yansıtırlar, genellikle hayranı oldukları kahramanı yansıtırlar, fanfiction eserlerin artistik versiyonu diyebiliriz.
Fandub : Hayranlar tarafından yapılan dublaj çalışmasıdır. Seslendirme kısmı tamamen hayranlarca yapılır. Az sayıda bulunur ve de takım çalışması gerektirir.
Fanfic : Resmi yayıncısı tarafından hazırlanmamış, İlgili anime ve onun karakterleri kullanılarak, aynı zamanda yeni eklenen karakterlerle (orjinal animede olmayan) şekillendirilen hikayeler. Bunları hazırlamak belli bir yetenek ister ve genellikle internet yoluyla paylaşılır.
Fanfiction : Fanfic'den farkı konu yazılırken yeni karakterler eklenmez. Orjinal karakterlere, eser sahibinin kurallarıyla yer verirler.
Fan Service : Bir mangada, okuyucuların ilgisini çekmek için, bir karakterin erotik bir pozunun bulunduğu sayfa veya kareler. Genlede erkek okuyuculara yönelik olarak hazırlanmı mangalarda bulunur.
Fansub : Japonca olan anime eserleri için alt yazı hazırlanmasıdır. Bunu yapan kişi ya da gruplar, orjinal anime kayıtları üzerine altyazı (subtitle) uydurma teknikleri uygularlar. Bunun için daha çok bilgisayar programlarından yararlanılır. Son zamanlar digital-fansub çalışmaları bir hayli artmıştır.
Her ne kadar yasal olmayan bir yöntem olsa da, animenin tüm dünyaya yayılmasındaki en önemli faktörlerden biri aslında fansub çalışmlarıdır.
Furry : Anime'deki hayvanların insan gibi davranışlar sergilediği tarz.
-G-
G-Pen : G-pen tahta saplı, özel bir şekli olan mürekkepli kalem ucudur. İsmini kalemin ucunun tabanındaki “G” şeklindeki mürekkep deposundan alır. G-penler düzine halinde satılır çünkü çok çabuk yıpranırlar. G-penler çok değişik genişlik ve şekillerde üretilirler ve manga artistleri için vazgeçilmez bir araçtırlar. Japonya’da sadece Zebra, Nikko ve Tachikawa tarafından imal edilip satılırlar.
Başka popüler kalem uçları kabura ve maru (karga tüyü) kalemleridir.
Gensaku-sha : Hikaye yazarı; Manga-ka tarafından çizilmek üzere hikaye veya hikaye taslağı yazan kişilere verilen addır. Açık ara en verimli gensaku-sha yüzlerce manga hikayesi yazan Koike Kazuo’dur. Telif hakkı gelirleri genelde gensaku-sha ve manga-ka arasında 50/50 paylaşılır.
Gekiga : Kelime anlamı "Drama resimleri"dir. Gekiga bir manga tarzıdır. İsminden de anlaşılacağı üzere, gekiga daha çok geleneksel tiyatro ve sinema gibi doğrudan bir hikaye anlatım stili içerir. Karakteristik özellikleri direkt, doğrudan bir anlatım, resimsel gerçeklik ve basit bir karakter çizimidir. Hikayelerin teması ise genellikle yetişkinlere yöneliktir (suç ve şiddet gibi). Shirato Sampei ve Kurosawa filmlerinde etkilenmiş olan Saito Takao gekigayı 1960larda popüler hale getirmişlerdir. Sonradan Tezuka bile bazı hikayelerinde gekiga öğeleri kullanmaya başlamıştır (örneğin “Eulogy to Kirihito,Kirihito’ya Methiye”). Ancak gegika günümüzde düşüş içindedir. Günümüz shounen (genç erkek) manga dergilerinde çok nadir görünür ama bu tarz hala 40 yaş ve üstü okurlara satılır.
-H-
Hentai : “Hentai”, “normal olmayan, sapıkça” anlamına gelir. Pornografik içerikli veya heteroseksüle tercihli erkekler için hazırlanmış manga ve animelerin ortak adıdır. Bunun daha ılımlısı Ecchi olarak kabul edilir.
Bir tahmine göre, pornografik manga ve animeler , manga ve anime endüstrisi üretiminin dörtte birini oluşturmaktadır. Japonya’da H-manga, yetişkin video ve dergileri dışında hiç bir şey satmayan dükkanlara da rastlanır. Birçok küçük yayın kurumu H-manga, pornografik oyun ve doujinshi konularında uzmanlaşmıştır.
-I-
Illsut-shuu : “Çizim Koleksiyonu”. Bir çizerin çizdiği ya da belli bir konuyla ilgili çizimlerin kaliteli baskı kitap.
Image Album : Japonya'da popüler anime ve manga serileri için hazırlanan ve eser ile ilgili resimlere, soundtrack (müzikler) vb. multimedia etkinliklerinin bulunduğu CD/DVD formatında dağıtılan eserlerdir. Özellikle fanatiklere hitap eder. Mangalar üzerine olan Image Album’ler ise “manga CD” ya da “Drama CD“ olarak bilinirler.
-J-
Jap-Anime : Amerikan İngilizcesine yansımış Japon animasyon ve anime sanatı, japon çizgifilmlerinin telaffuz şeklidir. Yerel bir kullanım şekli.
Japanimation (Japanamation): Japon Animasyonu demek.
Japanime: "Japon Anime" demek.
Japonizme :Japon kültürünün batı üzerindeki etkisini açıklamak için kullanılan terimdir. Rutgers Üniversitesi, New Brunswick, NJ, USA Zimmerli Sanat Müzesinde “Japonisme”nin uluslar arası merkezine ev sahipliği yapar
Josei Manga : Yetişkin kadınlar için hazırlanan manga. Bu türe redi-komi manga da denir. Josei için shoujonun ablası diyebiliriz çünkü bu tür genellikle yetişkinlerre yönelik hazırlandığından dolayı dah gerçekçi bir anlatıma sahiptir. Joseide shoujodaki gibi ideal sevgili veya sonsuz aşk gibi kavramları yoktur. Hikayeler karakterlerin günlük yaşamları ve mücadeleleri üzerine kurulur. Bu türün ilginç alt türlerinden biri, bebek bekleyen genç anneler için hazırlanmış, içinde doğum ve çocuk sahibi olma ile ilgili eğitici bilgiler bulunan mangalardır. Ayrıca eşcinsel ilişkilerde hikayelere konu olabilir fakat yaoideki gibi cinsellik içerikli hikayelere rastlanmaz. Bu türe ladies comicsin kısaltılmış şekli olan redikomi mangada denir.
-K-
Kakioroshi : Dergilerde dizi olarak yayınlanmamış, ilk olarak “tankoubon” olarak yayınlamış mangalardır.
Kendo : Japonya’da samuraylığın ve kılıç taşımanın yasaklandığı Meiji Dönemi’nden sonra samuray ruhunu kaybetmemek için oluşturulmuş, bambu kılıçlar ve koruyucu zırh ile yapılan, dünya çapında turnuvaları bulunan bir Japon savaş sanatı.
Ketsuekitaga : “Kan grubu”. Japon kültüründe, kan grubunun kişilikle ilgili olduğu kanısı vardır. Bu inanç 80’li yılların başında popüler olmuştur. Manga çizerlerinin ya da manga karakterlerinin yaş ve doğum yeri gibi bilgilerinin yanı sıra kan türleri de belirtilir.
Kan türlerine bağlı olduğu düşünülen özellikler şunlardır:
A : Sinirli, içine kapanık, güvenilir, sadık.
B : Dışa dönük, iyimser, maceraperest.
AB : Gururlu, diplomatik, ayrımcı.
0 : İşkolik, güvensiz, duygusal.
Kodomo Manga : Çocuklar için manga. Kodomo-manga’nın çoğu gösterişsiz olup, 6-11 yaş arasına hitap ederler. Genelşikle robotların ve fantastik öğelerin kullanıldığı hikayeler popülerdir. Batı standartlarına göre bazen alışılmamış şiddet öğeleri içerebilirler. Başarılı kodomo-mangaların anime ve eşyaları da üretilir. Doraemon gibi çok sevilen kodomo-mangaları yetişkinler dahi okur. Kodomo-manga sitili ve sözleri bazen diğer manga türlerinde güldürü amaçlı olarak kullanılır. Korokoro Comic ve Comic Bonbon iki ayda bir yayınlanan kodomo-manga dergileridir.
Kyouyou Manga : Akademik veya eğitimsel manga türü. Bu türede mangalarda ekonomik, sosyal ve toplumsal konular eğitici bir şekilde ele alınır. Derin hikaye yapısı veya karakter ayrıntılarından çok, işlenen konunun kolay ve sıkıcı olmayan bir üslupla akılda kalıcı bir şekilde anlatılması hedeflenir. Bunun yanısıra çeşitli hobi ve ilgi alanlarındaki metinlerin de manga biçiminde sunulduğu sıkça görülmektedir.
-L-
Lolicom : (İng. Lolita complex) Lolita kompleksi; genç kızlara karşı sağlıksız boyutlarda bir arzuyu anlatır. Genç görünüşlü kızlara yer veren H-manganın bir alt kolu “loli-manga” olarak bilinir. H-manga dünyasında, “Lolita” ve “Bishoujo” (güzel kız) hemen hemen aynı anlama gelirler.
-M-
Mah-johg : Yüzyıl kadar önce Japonya'da tanınmış Çin kiremit oyunu mah-jong üzerine kurulu bir manga türü vardır. Mah-jong mangaları 70’lerin sonlarında ortaya çıkmış ve başlıca çizer Kitano Eimei’nin çalışmaları ile gelişmiştir. Mah-jong manga okuyucuları çoğunlukla 18-25 yaş grubudur. Yakın zamanın en popüler mah-jong mangalarından biri, Nojou Jun’ichi'nin Naki no Ryuu adlı yapıtıdır. Bessatsu Kindai Mahjong 1986-91 arasında 9 bölümlük bir dizi olarak yayınlamıştır.
Mahou Shoujo – Magical Girl : Sihirli kız tarzı genellikle okula giden bir kız ve sahip olduğu gizemli sihirli güçleri konu eder.
Genellikle genç kızlara hitap eden tarzdadır (Shoujo). Bu kız sahip olduğu güçleri kullanarak dünyayı kurtarır (konuları pek değişmez). Tabiki bunu süper kahramana dönüşerek yapar (transformation). Kısacası ‘’ Büyük gözler dünyayı kurtarır’’ geyiğinin çıkmasına sebep olan karakter tipidir.
Buna en güzel örnek 'Sailor Moon' dur. 1970 yılından bu yana tarz, Shoujo olarak adlandırılmıştır.
Manga : Japonya kökenli çizgi romanlar. “Manga” basitçe “çizgi roman” ya da “karikatür” olarak çevrilebilir ya da sözlük anlamı ile “tasarlanmamış resimler” olarak tanımlanabilir.
Mangaka : Manga santaçısı. Gelenkesel sistemde mangaka tüm eseri tek abşına yaratır. Bir sanatçının eseri yazdığı bir diğerinin çizdiği ikili çalışmalar da oldukça fazladır. Modern birçok manganın üretildiği ortam olan stüyoda ise mangakalar planlama, kurşunkalem çizimi, kahramanların tasarımı, yardımcılarını görüntü, mürekkepleme, ses efektleri ve diğer detaylar konusunda bilgilendirmekten sorumludurlar. Mangakaların büyük bir çoğunluğu bunlara ek olarak öykü ve diyaloglarını da kendileri yazarlar (Yalnız öykü yazarlığı yapanlara “gensaku-sha” denir). Mangakaların uzmanlıklarının bir ölçütü de aynı anda yayınını sürdürdükleri manga sayısıdır.
Japonya'da birçok mangaka batıdaki popüler roman yazarı ve film yönetmenleri kadar ünlüdür. Çoğunlukla herkesçe bilinen kimselerdir ve özellikle çalışmalarının animesi ya da çeşitli ticari ürünleri yapılmışsa iyi ücretler elde ederler. (Örneğin Takeuchi Naoko'nun Sailor Moon adlı yapıtı, çıkışıyla birlikte birkaç ay içinde Nakayoshi dergisinin satışını iki katından daha fazla arttırdı) Fakat son zamanlara kadar, en başarılı mangakalar, yayıncıları ile güven üzerine kurulu bir ilişkiye sahiptiler. (1993 yılında Shougakukan, Takahashi Rumiko’ya 7,000,000 yen bağlılık ücreti ödemiştir.)
Tankoubon yayınlarının sayısına göre son yılların en verimli manga-ka’ları: Fujiko Fujio, Mizushima Shinji, Tezuka Osamu, Ishinomori Shoutarou, Tachihara Ayumi, Yokoyama Mitsuteru, Chiba Tetsuya, ve Yagisawa Kimio’dur.
Manga Kütüphaneleri :İlk adanmış Japon manga kütüphanesi Kawakami’de (Okayama Bölgesi) 1988 yılının Mayıs ayında açılmıştır. Barındırdığı yaklaşık 100 bin manga, orjinal manga ve antika manga dergileri sergileri bu kütüphanenin övünç kaynağıdır.
Japonya’da manga fiyatları ve bulunabilirliği artık kütüphaneleri gereksiz kılsa da halen birkaç tane vardır. Buna karşın Kore, Tayvan, Hong Kong ve Singapur’da manga kiralayan kütüphaneler sürekli artmaktadır. Bu kütüphaneler az sayıda batı ülkelerinde de ortaya çıkmıştır. Bu kütüphaneler genellikle binlerce tankoubon, iyi satan dergilerin son sayılarını, ve arada sırada da CD ve video koleksiyonları bulundururlar. Bunların çoğu birkaç sent gibi bir fiyata ödünç alınabilir ya da kütüphanede okunabilir.
Manhua : Çin’de üretilen çizgi romanlar.
Manhwa : Kore’de üretilen çizgi romanlar.
Mecha : Anime ve mangalarda, asıl olarak mekanik özellikle sahip her türden araç, robot, silah, gemi ve benzeri nasnelere verilen genel isim. Batı’da daha çok, dev insansı robotlara mecha denilmektedir. Bu terim İngilizce ‘’mechanical’’ kelimesinden gelmektedir.
Mook : (İng. magazine book) Mook’lar geleneksel dergi biçiminde, dizgili, resimlendirilmiş kitapçıklardır. Tokuma Shoten’in yayınlanmış anime mook’larının adı “roman album”dür.
-N-
Nosebleed : Manga ve animelerde, bir karakterin açık veya erotik bir görüntü, durum karşısında uyanan duygularının (kan basıncının artması sonucu) burun kanaması şeklinde ortaya çıkması.
Nijikon : “İki boyut tutkusu”. Gerçek insanlardansa iki boyutlu kızlarla, yani anime ve manga kızlarıyla daha çok ilgilenenleri niteler.
-O-
OAV : (İng. Original Video Animation) Televizyon ya da sinemada gösterilmeden, yalnız ev pazarına yönelik olarak çıkarılan animelere denir, satış amaçlı olarak televizyon ve teatral yayınlar dışında yapılmıştır.
Omake : Manga kitaplarının sonuna konulan ekstra materyal. Karakter eskiz çizimlerinden çizerin notlarına veya kısa bonus manga bölümlerine kadar çeşitlilik gösterir.
Otaku : Fan. Herhangi bir konuda koyu aşırı düşkün kimseyi tanımlayan, kabaca “ezik”, “fütursuz” anlamına gelen argo sözcük. Buradan ‘manga otaku’ yaşamı manga çevresinde dönen kişidir denilebilir. Bu sözcük, hayranlar arasında zararsız yan anlamlar içerir, ancak başka durumlarda çok ters anlamlar da taşır. Bunula beraber Japonya dışında yaşayan Japon kültürü meraklıları (yani bizler için) içinde aşırı sahiplenilmiş bir kavramdır.
Sözlük anlamı ile “o-taku” “sizin eviniz”, “siz” anlamına gelen saygılı sözcüktür. Buradan “evinden fazla çıkıp halkın arasına girmeyen” kişileri niteleyen bir anlam edinmiştir.
“Otaku”nun argo kullanımının 80’lerin başında ortaya çıkan bir manga çizeri olan Shinda Mane tarafından ortaya atıldığı sanılır. Terim serbest sanatçı Nakamori Akio tarafından Manga Burikko’ nun 1983 Haziran sayısındaki bir yazıda açıklanmıştır. Otaku, halk bilincine 1989 da anime/manga otaku’su seri katil Miyazaki Tsutomu’nun tutuklanması ile girmiştir.
-P-
Phone Guide : Batılı manga severler, kalın ve ucuz manga dergilerine boyut ve kağıt kalitesi bakımından uyduğunu düşündükleri bu adı takmışlardır.
-R-
Renga : “Ardışık resimler” Basılı, görsel anlatımının başka bir biçimidir. Kağıttaki yerin kullanılışı (çoğunlukla her sayfada bir dar uzun resim) ve konuşmaların azlığı ile mangadan ayrılır. (Renga, “rensai manga” (sıralı manga) anlamına gelen terimin kısaltması değildir)
Rental Manga - Kiralık Manga :1960’larda halkın gelir düzeyi çok yüksek olmadığı için, mangaların kiralanıp okunduktan sonra iade edilebileceği çeşitli dükkanlar açılmaya başlandı. 1960’lardan sonra popüleritesini yitirmiş bu yöntem, Japonya’da son zamanlarda tekrar görülmeye başlamıştır. Bir kitapçı ile kafe karışımı olan bu yerlerde manga kiralayıp okuyabilir, aynı zamanda da yiyecek ve içecek ısmralaybilirsiniz.
Ronin : Tarihi bir terim olarak, sahipsiz bir samuray. Bir samuray bağlı olduğu efendisi öldüğünde, ya onu koruyamadığı için seppuku yapar ya da hizmetlerini sunabilebileceği bir başka efendi bulana kadar gezgin bir savaşçı, bir ronin olarak bölge bölge dolaşırdı.
Bununla beraber günümüzde liseyi bitirmiş ama üniversite sınavlarında başarısız olmuş ve sonraki sene tekrar girmek için hazırlık yapan öğrencilerle, işi gücü olmayan başıboş gezen serseri insanlara sokakta yaşayan evsizlere de ronin denir.
-S-
Scanlation : Bir manganın Japonya dışındaki amatör meraklıları tarafından çevirilip, metinlerin sayfalar temizlenip yeniden yerleştirilerek hazırlanmış hali. Kısaca scan çr.
Screentone : Renk geçiş desenleri basılmış saydam, yapışkan plastik tabaka. Çizerler ve teknik ressamlar "screentone"u çalışmalarına gölge vermek için hızlı ve hatasız bir yöntem olarak kullanmaktadırlar. Yüzlerce değişik "screentone" deseni ve rengi vardır. Japonya dışında az bulunan bazı “screentone” türleri ise basılı yüzlerinin kazınmasıyla daha parlak bir renk alırlar. Fiyatı bir A4 kağıdı için 500 yen kadardır. Yeni çıkan manga çizimi ile ilgili kitaplarda "screentone" kullanımıyla ilgili bilgiler verilmekte. 80'lerden beri birçok Shoujo ve Shounen manga bu tekniğe giderek daha da bağlı duruma geldi. "Screentone" yöntemini ilk kullananlar arasında Asamiya Kia, Hagiwara Kazushi, Katsura Masakazu, Kitagawa Shou ve daha birçokları bulunmakta. "Screentone" bazen aslında marka adları olan "Letratone", "Ziptone", "Zip-a-tone", "IC tone" gibi sözlerle de adlandırılıyor.
Seinen Manga : Bu tür manga gençler ya da genç erkekler içindir (Başlığında “Genç” ve “Büyük” sözcüğü içeren bütün manga dergileri seinen-manga dergisidir). Bazı okuyucular 30-40 yaşlarına kadar seinen-mangaları takip etseler de asıl ulaşılmak istenen kitle 18-25 yaş arası erkeklerdir.
Daha genç ve geniş bir takipçi kitlesine hitap eden shounen-manga ile karşılaştırıldığında seinen-mangada daha çok cinsellik ve şiddet, daha az güldürü vardır. Shounen-manga’daki spor ve okul yaşamıyla ilgili öykülerin yerini seinen-manga’da işadamları, üniversite öğrencileri ve okulu bırakanlarla ilgili öyküler almıştır. Dramalar, politik temalar ve şirket hikayeleri çok tutulur. Bununla birlikte az sayıda bilim kurgu, gizem ve fantazi türünden seinen-manga da vardır.
Futabasha’nın dergisi Action ise bir çok önemli seinen-manga içeriğine sahiptir. Kodasha hem Young Magazine'yi hem de “Morning and Afternoon”u satar. Bunlardan birincisi çocuk suçluları anlatan sinirli hikayeleriyle tanınırken diğeri değişik karakterleri ile tanıtır ve sırasıyla otaku ve çalışanlara hitap eder. Günümüzün yetenekli seinen-manga çizerleri Kawaguchi Kaiji, Hirokane Kenshi, Egawa Tatsuya ve Urasawa Naoki, kendilerinden önce gelen seinen-manga artistlerinin izinden gitmektedirler.
Seiyuu : Japonca Seslendirme sanatçısı. Japon seslendirme aktör ve aktristleri için söylenen genel terimdir. Daha çok seslendirilen karakterle birlikte söylenir
Sensei : Bir konuda usta olan kişi. Genellikle "öğretmen" anlamında da kullanılır. Çoğu manga sanatçısı sensei olarak bilinir.
Shoujo Manga : Shoujo-manga, genel olarak 6 ile 18 yaşları arasındaki genç kızlara yönelik manga türü olarak tanımlanır. Ancak bu ayrım için anlatım, çizim, içerik gibi belirli koşullar yoktur. Yayıncı şirketin, bunun kızlar için olduğunu belirtmesi yeterlidir. Elbette kızların okuduğu manga’lar shoujo-manga ile sınırlı değildir, tersine çoğu “Shounen Jump” gibi haftalık shounen-mangaları da okurlar.
Shoujo-manga nın öncüsü Tezuka'nın “Ribon no Kishi" adlı yapıtıdır. 1950’li yılların ortalarında bir kız dergisinde yayınlanmış, diger çizerleri de kız okuyucular için çizmeye yöneltmiştir. Bu akımdan etkilenen çizerlerin çoğu da kadın oldukları için okurlarını erkek çizerlerden daha iyi tanıdıklarına inanıp shoujo-manga’nın hızlı gelişimini sağlamışlardır. O zamanın en ünlü shoujo-manga çizerleri; Ikeda Ryouko, Hagio Moto ve Ooshima Yumiko’dur. Günümüzde bir çok başarılı kadın manga çizeri vardır; hatta shoujo-manga çizerlerinin çoğu kadındır. Bunun yanında Wada Shinji gibi erkek shoujo-manga çizerleri ve Takahashi Rumiko gibi kadın shounen-manga çizerlerini da unutmamak gerekir.
Shoujo-manga en az diğer manga türleri kadar çeşitlidir. Tam olarak belirlemek zor olsa da resmi oranlara göre yüzde 15 ve yüzde 35 arası değişen büyük bir pazar payı vardır. Shoujo-manganın çok çeşitli olması, belirliyici özelliklerini sınırlandırmayı zorlaştırır. Aşağıdaki kurallara uymayan pek çoğu olsa da, genel bir shoujo-manga tanımı şöyle yapılabilir:
* Kavga-dövüşten çok duyguları vurgular.
* Gerçekçi, sıralı anlatım az kullanılır, izlenimciliğe ve kurguya daha çok yer verilir.
* Ağır bir anlatım kullanılmadığı sürece “çirkinlik”e seyrek rastlanır.
* Giysilerin ayrıntılarına hatırı sayılır bir önem verilir.
* Okurları bu tür mangaya daha az bağlı oldukları için az bir kısmı animeye çevrilir.
Shoujo-manga hakkındaki sık rastlanan yanlış bir kanı, konuların aşk öyküleri ile sınırlı olması, kimi konulara ise asla dokunulmamasıdır. Gerçekten aşk öyküleri yaygındır, ancak bunlar düşsel, bilim-kurgu, gerilim ve korku türlerini içeren geniş Shoujo-manga geleneğinin yalnızca bir parçasıdır. Bazı shoujo-mangaları romantik ya da duygusal öğeler içermez, hatta bazılar erkek takipçileri amaçlayan diğer yapıtlar kadar açık ve temel içgüdülere yönelik olabilir. Korku mangası pazarında shoujo-mangalar egemendir.
Diğer bir yanlış kanının tersine, Sailor Moon, Magic Knight Rayearth, Akazukin Chacha ve Wedding Peach gibi erken gençlik dönemine yönelik mangalar, tipik shoujo-manga’lar değil, sevimliliklerinden dolayı erkek otakular arasında da okunan, istisnai başlıklardır.
Shoujo-manga okuyucuları arasında shounen-mangadan sıkılmış erkeklerden oluşan küçük bir kesim de vardır. Eskiden erkeklerin bu tür mangaları okumaları yumuşaklık göstergesi olarak düşünülmüş olsa da, artık Wings, South gibi iki cinse de yönelik dergiler ve CLAMP, Kouga Yun gibi hem kızlara hem erkeklere yönelik çizerlerin artmış olmasıyla bugün durum daha farklıdır. Birkaç önemli shoujo-manga dergisi şunlardır: Nakayoshi, Ribbon (altıncı sınıf altı için), Lala, Hana to Yume (gençler için), Susperia (korku), Wings (kızlar ve erkekler için), Margaret.
Shoujo-ai : Başrolde kadın karakterlerin olduğu romantik aşk hikayesi; cinsel içerikli olsa bile, bariz şekilde ifade edilmez.
Shounen Manga : Ülke çapında çok satılmaya başlayan ve "telefon rehberi" biçiminde basılan ilk mangalar shounen kitlesine yönelikti. Bugün shounen manga hala en büyük pazar payına sahiptir. Çoğu shounen dergisi haftalık "telefon rehberleri" biçiminde satılır. Bazı yetişkinler ve genç kızlar da sadık shounen manga okuyucularıdırlar.
Özellikleriyle birlikte bazı önemli shounen mangalar Shounen Jump (herkes okuyabilir), Shounen Sunday (kent içinde yaşayanlara göre), Shounen Magazine (spor ağırlıklı, ayrıca Japonya'da en uzun süredir basımı yapılan manga dergisi), Shounen Champion (maçolara göre) ve Shounen Captain'dır (otakular için). Bunlardan en çok satanı Shounen Jump'tır. Her hafta yaklaşık yedi milyon insan tarafından okunan 450 sayfa haftalık dergi Japonya'nın en çok okunan mangası olmuştur. Günümüzde Shounen Jump'ın en yeni Japonca sayıları dünyanın dört bir yanındaki Çin mahallelerinde bile bulunabilir. Shounen Jump'ın başarısı aksiyon, dram ve heyecanı bağımlılık yapan uzun dizilerde birleştirebilmesinin sonucudur. Bütün mangaları üç önemli bileşeni içerir "doryoku, yuujou, shouri" (“çaba”, “dostluk”, “galibiyet”). Bu yöntem bazı diğer dergilerce de denenmiş, ama başarısız olmuştur. Bu yöntemi aşırıya kaçıranlar da olmuştur. Shounen Jump’ın mangaları çok uzatmak ve en çetin manga-ka’ların bile yaratıcılık ve özgürlüklerini tüketmekte kötü bir ünü vardır. Shounen Jump öncü konumunu yıllardır korumuş olsa da pazardaki payı son zamanlarda düşmeye başlamıştır.
Shounen-ai : Başrolde erkek karakterlerin olduğu romantik aşk hikayesi; cinsel içerikli olsa bile, bariz şekilde ifade edilmez.
Super-Deforme - Chibi : Kahramanların boyları kısaltılarak ve yüz hatları basitleştirilerek çocukça bir görüntü kazandırıldıkları karikatür sanatı. Ayrıca “SD” ya da “Deforme”.
-T-
Tachiyomi : Ayakta okumak. Birçok kitapçı tachiyomiye kaş çatar ve müşterilerin beleş okumalarını durdurmak için önlemler alır. Sık sık tachiyomiyi yasaklayan -otakuların itinayla görmezden geldiği- yazılar vardır. Artık birçok kitapçı mallarını naylon poşette saklamaktadır.
Tankoubon : Mangalar bir dergide dizi olarak yayınlandıktan sonra tankoubon biçiminde satılır; her tankoubon 5 ila 11 sayı içerir. Çoğu manga tankoubon siyah-beyaz, 200 sayfalık ucuz baskıdır ve 400 yen dolayında bir fiyattan satılırlar. Çoğunun sayfa boyutları metrik ölçülere göredir.
Bazı türleri şöyledir:
Aizou-ban (özel karton kapaklı, saklamak için): 300-1200 sayfalık olur, fiyatı 600-2000 yen arasındadır.
Anime-ban (renkli anime çizgi romanları): Normal tankoubon boyunda ama iki kat pahalıdır.
Kaizoku-ban (korsan veya kaçak çizgiromanlar): Az çok orijinali gibidir.
Wide-ban, gouka-ban (büyük basım): Yaklaşık 400-1200 sayfalık olur, fiyatı 400-1200 yen civarındadır. Sayfalar orjinal basımdan daha büyük olabilir. (Genelde aizou-ban ile aynı anlamda kullanılır)
Dergiler, özellikle çok sayıda basılanlar, üretim giderlerini ancak çıkarırken, tankoubon satışları kazancının büyük bölümünü sağlar. Dergilerde ara sıra çıkan renkli sayfalar ve kısa öyküler de zaman zaman tankoubonlarda yer alırlar.
“comics” (“komikkusu”) deyimi tankoubon ile eşanlamlı olarak kullanılır ve genelde batı çizgi romanlarını tanımlamakta kullanılmaz.
-U-
Ukiyo-e : Edo dönemi Japonya’sındaki yaşamı betimleyen resimlerdir. “Uçuşan dünya” başta yaşamın geçici doğasını anlatan bir budist terimdi, ama sonraları hazcı, anı yaşama saplantısı anlamına gelmeye başlamıştır. Bu yüzden ukiyo-e yaşamın geçici zevklerinin resimleridir.
Moronobu Hishikawa ilk ukiyo-e’yi 1670’de tahta kalıpla tek renk baskıyı bulduktan sonra yaptı. (Moronobu ayrıca ürettiği 150 resimli kitapla da bilinir.) Basım yöntemlerinin daha da gelişmesiyle bu tür baskılar 18. yüzyılın ortalarında çok tutulur oldular. Pazar doydukça kalite düşüş gösterdi; ancak 19. yüzyılda Katsushika Hokusai ve Ando Hiroshige ukiyo-e’yi canlı ve değişken yaklaşımlarıyla canlandırdılar. Meiji döneminde ara sıra Avrupa’ya gönderilen malların kaplama kağıdının üzerinde de olan ukiyo-e, Manet, Degas ve Van Gogh gibi empresyonistlerin dikkatini çekmiştir.
Günümüzde ukiyo-e, Japonyadan çok Batıda beğenilmektedir. Ancak Muro Suehiro gibi bazı manga sanatçıları çalışmalarında güçlü bir ukiyo-e duyarlılığı sergilerler. Birçok anaakım mangada ukiyo-e özellikleri görülebilir, ancak bu doğrudan etkilenmeden çok kültürel yayılmadan kaynaklanır.
-Y-
Yaoi : Başrolde erkek karakterlerin olduğu romantik aşk hikayesi; fakat shounen-ainin tersine cinsel içerik olursa bariz şekilde gösterilir. Yaoi manganın özelliği çoğunlukla iyi bilinen öykülerdeki erkek kahramanların eşcinsel aşkını anlatmasıdır. Ayrıca “shounenai” (“oğlan aşkı”) veya “shotacom” (“lolicom”’un tersi) olarak bilinir.
Yaoi az çok June dergisi ile, 80’lerin başında başladı. (Kesin konuşmak gerekirse, June bir 'tanbi-kei' dergisidir.) Bugün birkaç tane yaoi manga dergisi vardır; ancak basılmış yaoilerin büyük çoğunluğunu hala doujinshiler oluşturmaktadır. Shounen futbol mangası Kaptan Tsubasa’nın doujinshilerinin yaoinin büyümesinde büyük ölçüde pay sahibi olduğuna inanılmaktadır. Sonuçta Comiket’ten bir yöneticiye göre yaoi doujinshilerinin doyum noktasına ulaştığı düşünülse de, Comiket yaoi doujinshileriyle dolmuştur. Ana akım yayıncılar gekiga-konulu hanım çizgiromanlarının satışındaki düşüşü kapatmak için giderek yaoi antolojilerine yönelmektedir.
Yon-koma : Kısa bir manga veya başka deyişle “şaka dizisi”, çoğunlukla dört karedir. 4-koma mangalara gazetelerde ve çoğu manga dergisinde rastlanır. Kareler dikey sıralanır ve sayfanın altında biter. 4-koma mangaların konuları tipik olarak gayriciddi ve oldukça sitilizedir; ancak batılı benzerleri gibi ciddi konular da içerebilir. 4-koma manga sitilindeki birçok bileşen tam sayfa mangalarda yer almıştır.
70’lerin sonlarında Ishii Hisaichi 4-koma mangaya getirdiği ve kısa zamanda standart olan alternatif yaklaşımıyla dikkat çekti. Diğer önemli 4-koma manga sanatçıları Aihara Kouji, Akizuki Risu, Asakura Sekaiichi, Hori Nobuyuki. Igarashi Mikio, Kikuni Masahiko, Nankin, Saibara Rieko, Togashi Yasutaka, Yaku Mitsuru, and Yoshida Sensha’dır. Aylık 4-koma dergileri vardır. (ör. Manga Club) Sevilen 4-koma mangaların animeye çevrildikleri de olur. (ör. Shonen Ashibe).
Yuri : Başrolde kadın karakterlerin olduğu romantik aşk hikayesi; fakat shounen-ainin tersine cinsel çerik olursa bariz şekilde gösterilir. Yaoi gibi sık sık eşcinsel ilişkiler anlatılır.
Kaynak :
anime.gen.tr
manga.gen.tr
Sanat Dünyamız Dergisi Sayı : 105
